اجرت المثل و اجرت المسمی در عقد اجاره و تفاوت آن ها
امروزه روابط موجر و مستاجر و اختلافات ناشی از آن یکی از موضوعات شایع برای طرح دعوا در دادگستری و شوراهای حل اختلاف می باشد . و یکی از موضوعات مورد اختلاف مطالبه اجاره بها و اجرت المثل استفاده از مورد اجاره است. ما نیز در این نوشتار قصد داریم به بررسی اجرت المثل و اجرت المسمی در عقد اجاره و تفاوت این دو بپردازیم .
ماده 466 قانون مدنی در تعریف اجاره مقرر می دارد که :«عقدی است که به موجب آن، مستأجر، مالک منافع عین مستأجره میشود؛ اجاره دهنده را موجر و اجارهکننده را مستأجر و مورد اجاره را عین مستأجره گویند.»
اجرت المسمی چیست؟
در قرارداد اجاره یا همان اجاره نامه همیشه مبلغی به عنوان اجاره بهاء تعیین می شود که از قرار روزانه یا ماهیانه تعیین می شود. در ادبیات حقوقی به این مبلغ اجرت المسمی می گویند .که همان طور که از نام آن مشخص است اجاره بهایی است که در اجاره نامه از آن اسم برده شده است.
موجر و مستاجر طبق اصل آزادی قراردادها می توانند مبلغ اجرت المسمی یا همان اجاره را هر چه قدر که می خواهند با توافق یکدیگر تعیین کنند.
موسسه حقوقی وکیل برتر آماده ارائه خدمات مشاوره حقوقی ملکی و معرفی وکیل ملکی متخصص و مجرب به شما عزیزان می باشد.
اجرت المثل چیست؟
اگر شخصی از مال دیگری بدون وجود قراردادی بین آنها، استفاده کند باید اجرت منفعت استفاده شده را به مالک آن بپردازد به این اجرت، اجرت المثل گویند که میزان آن را کارشناس دادگاه تعیین می کند. تفاوتی هم ندارد که شخص با اذن مالک از منافع مال استفاده کند یا بدون اذن او. به بیان دیگر زمانی که موعد قرارداد اجاره پایان می یابد، عقد اجاره نیز پایان می پذیرد، اگر پس از انقضای مدت مذکور، مستاجر همچنان مورد اجاره را در تصرف خود داشته و از تخلیه ملک امتناع نماید، در این صورت موجر می تواند اجرت المثل ایام تصرف را مطالبه نماید.
برای مطالبه اجرت المثل ایام تصرف، موجر می بایستی به عنوان خواهان دعوا، دادخواستی را بر علیه مستاجر به عنوان خوانده دعوا مطرح نماید.
دادگاه وقت رسیدگی تعیین و طرفین را دعوت نموده و پس از استماع اظهارات طرفین، در صورت محق دانستن موجر به دریافت اجرت المثل، قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری را صادر نموده و کارشناس پس از بررسی و ارزیابی، اجرت المثل ملک را با توجه به موقعیت و شرایط ملک، تعیین می نماید.
مبلغ اجرت المثل ممکن است از مبلغ اجاره کمتر یا بیشتر باشد و به نظر کارشناس بستگی دارد.
دادگاه صالح برای مطالبه اجرت المثل
دادخواست مطالبه اجرت المثل ایام تصرف باید در دادگاهی اقامه شود که ملک در حوزه قضایی آن واقع است.
چنان چه در زمینه روابط میان موجر و مستاجر اختلافی برای شما پیش آمد جهت حل آن و مطالبه اجرت المثل ایام تصرف می توانید از کمک یک مشاور حقوقی یا وکیل پایه یک دادگستری استفاده نمایید.
شرایط لازم برای مطالبه اجرت المثل ایام تصرف
- تنها مالک رسمی ملک یا نماینده قانونی او می توانند در خواست مطالبه اجرت المثل ایام تصرف را بدهند .
- چنان چه موجر پس از پایان مدت اجاره، خواهان تخلیه مستأجر نگردد این امر ظاهراً بدین معناست که برای ادامه تصرفات مستأجر، رضایت دارد.
- اگر مورد اجاره بدون تعدی یا تفریط مستأجر، کلاً یا بعضاً تلف گردد، مستأجر ضامن نیست.
- اگر کسی از ملک فرد دیگری بدون رضایت او استفاده نماید، می بایست به میزان مدت استفاده از ملک، اجرت المثل پرداخت نماید.
- اگر مدت اجاره تمام شود و مالک درخواست تخلیه نماید اما مستأجر تخلیه نکند، مستأجر در حکم غاصب است و ضامن عین و منافع ملک می باشد.
- گاهی اوقات ممکن است که در قرارداد اجاره نوشته شود که در صورت اتمام مدت اجاره، مبلغ اجرت المثل به میزان اجاره بها می باشد. این شرط در صورتی نافذ است که مستاجر با رضایت مالک در ملک سکونت داشته باشد و در صورتی که موجر تقاضای تخلیه ملک را بکند و مستاجر تخلیه نکند، در اینصورت اجرت المثل بر اساس ارزش واقعی و با نظر کارشناس تعیین می گردد.
اجرت المثل ایام تصرف در حکم خسارت می باشد.
موسسه حقوقی وکیل برتر آماده ارائه خدمات مشاوره حقوقی ملکی و معرفی وکیل ملکی متخصص و مجرب به شما عزیزان می باشد.
عدم تخلیه ملک بعد از استرداد ودیعه
چنانچه مستأجر به دلیل استرداد مبلغ ودیعه از سوی موجر مورد اجاره را تخلیه ننماید موظف است تا زمان تخلیه اجرت المثل را پرداخت نماید یا بدون اذن مالک از منافع مال بهره برده باشد. حال اگر بین طرفین قراردادی وجود داشته باشد و اجرت استفاده از مال در قرارداد و با توافق طرفین مشخص شود به آن اجرت المسمی می گویند. موجری که می خواهد منافع ملکش را به دیگری واگذار کند عقدی منعقد می کند و در آن مبلغی را به عنوان اجاره تعیین می کنند که به آن اجرت المسمی می گویند .
چنان چه مستاجر از پرداخت اجاره بها در موعد مقرر امتناع کند موجر می تواند به دادگاه مراجعه کند و کلیه اجور معوقه ی خود را مطالبه نماید در صورت گرفتن حکم دادگاه فقط مستاجر به پرداخت همان اجرتی که در قرارداد ذکر شده است محکوم می شود و نه کمتر و نه بیشتر.
ولی چنان چه فرد از منافع متعلق به ملک دیگری بدون وجود قراردادی فی مابین استفاده کند صاحب ملک می تواند با مراجعه به دادگاه اجرت المثل زمان تصرف او را مطالبه کند. که این اجرت المثل با نظر کارشناس تعیین می شود بنابراین مبلغ آن با اجرت المسمی متفاوت است وممکن است بیشتر یا کمتر از آن باشد.
آثار این تفاوت
در صورتی که مستاجر مبلغ اجرتالمسمی را نپردازد، موجر میتواند این مبلغ را مطالبه کند و دادگاه از تاریخ مطالبه که معمولا به وسیله اظهارنامه مشخص میشود، علاوه بر اجرتالمسمی، خسارت تاخیر تادیه آن را نیز در صورت مطالبه موجر، محاسبه و مورد حکم قرار میدهد. بر اساس ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی در صورتی که دین، وجه رایج باشد، باید مورد مطالبه این(طلبکار) قرار گیرد تا خسارت تاخیر تادیه به آن تعلق گیرد. از آنجا که اجرتالمسمی نیز وجه نقد است مشمول این ماده میشود. اما در خصوص اجرتالمثل بحث متفاوت است.
ماده ۴۹۴ قانون مدنی در این خصوص مقرر میکند: «عقد اجاره به محض انقضای مدت برطرف میشود و اگر پس از انقضای آن، مستأجر، عین مستأجره را بدون اذن مالک مدتی در تصرف خود نگاه دارد، موجر برای مدت مزبور مستحق اجرت المثل در اجاره خواهد بود اگر چه مستأجر استیفای منفعت نکرده باشد و اگر با اجازه مالک در تصرف نگاه دارد وقتی باید اجرت المثل در اجاره بدهد که استیفای منفعت کرده باشد مگر این که مالک اجازه داده باشدکه مجانا استفاده نماید».
همانطور که ملاحظه میشود به موجب این ماده، مستاجر باید بلافاصله پس از انقضای مدت، مورد اجاره را تحویل موجر دهد و اگر پس از مدت اجاره، آن را مورد استفاده قرار دهد، در صورتی که بدون اجازه باشد،باید به موجر، اجرت المثل در اجاره بدهد اما اگر با اذن موجر باشد،فقط در صورت استفاده از منفعت، باید اجرت المثل بدهد.ماده ۳۳۷ قانون مدنی نیز در این خصوص اشعار میدارد: «هر گاه کسی بر حسب اذن صریح یا ضمنی، از مال غیر استیفای منفعت کند، صاحب مال مستحق اجرتالمثل خواهد بود مگر این که معلوم شود که اذن در انتفاع، مجانی بوده است.» که در صورت مجانی بودن، طبیعتا مستحق چیزی نخواهد بود.
اما از آنجا که اجرت المثل در اجاره ، خسارت محسوب میشود و وجه نقد نیست، به آن خسارت تاخیر تادیه تعلق نمیگیرد. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر روشن می شود که بدانیم ممکن است از زمان طرح دعوا تا زمان اجرای حکم مدت زیادی طول بکشد؛ در این صورت موجر متضرر خواهد شد.
همچنین اجرتالمثل از تاریخ انقضای مدت اجاره به موجر تعلق میگیرد زیرا مطابق ماده ۳۳۷ قانون مدنی استفاده بلاجهت شده است. اما نکتهای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که به طور حتم اجرتالمثل باید در دادخواست، از تاریخ انقضای مدت اجاره تا زمان تحویل ملک مورد مطالبه قرار گیرد. زیرا در دعاوی حقوقی، دادگاه تنها به چیزی که مورد مطالبه قرار گرفته است، رای میدهد و نمیتواند نسبت به آنچه مورد درخواست خواهان قرار نگرفته است، رای صادر کند. این موضوع به قاعده منع تحصیل دلیل معروف است که دلیل اصلی آن منع قاضی در خروج از بی طرفی است.