ازدواج موقت و آثار حقوقی آن

ازدواج موقت

در قانون ازدواج در دو قالب کلی قرار می گیرد ازدواج دائم و ازدواج موقت که نام دیگر آن صیغه، متعه، نکاح منقطع می باشد تفاوت اصلی نکاح دائم با نکاح موقت در مدت آن است در ازدواج موقت از همان ابتدا باید مدت نکاح مشخص شود ولی در ازدواج دائم اینگونه نیست و جزء شرایط  کلی آن می باشد و بنابر توافقی که میان زوجین است مدت این نوع ازدواج متغیر می باشد شرايط و ارکان اساسي نکاح منقطع (ازدواج موقت) همان شرایط اساسی صحت ازدواج دائم است مثل قصد و رضای طرفین، تعیین مهر، صیغه عقد، و … ولی در ازدواج موقت باید مدت آن به دقت مشخص شود. براي زن همچنین  موانع ازدواج موقت نيز همان موانع نکاح دائم هستند، نفقه و ارث در ازدواج موقت،مهریه در ازدواج موقت،طلاق در ازدواج موقت،عده در ازدواج موقت،ثبت نکاح در ازدواج موقت هرکدام را مورد بررسی قرار می دهیم.

ثبت ازدواج موقت

ثبت نکاح در نکاح دائم اجباری است ولی در ازدواج موقت این اجبار وجود ندارد و طرفین تکلیفی به ثبت نکاح موقت ندارند. مگر در سه مورد. در این 3 مورد شوهر تکلیف به ثبت نکاح موقت دارد و باید آن را ثبت رسمی نماید.

 باردار شدن زوجه

اگر فرزندی از ازدواج موقت بوجود آید، این فرزند از نظر حقوقی هیچ گونه تفاوتی با فرزند حاصل از ازدواج دائم نخواهد داشت و باید حقوق او همانند حقوقی که برای فرزند حاصل از ازدواج دائم است پرداخت شود. لازم به ذکر است که نفقه و مراقبت از فرزند حاصل از ازدواج دائم است بر عهده ی پدر می باشد، پدر باید از کودک خود که حاصل از ازدواج موقت است، مراقبت کرده و نفقه ی او را پرداخت نماید.

توافق طرفین مبنی بر نکاح

اگر طرفین توافق کردن باشند نسبت به ثبت نکاح این مورد جزء شرایط الزامی در ثبت نکاح می باشد که بایستی به آن عمل کنند.

شرط ضمن عقد ضمن عقد موقت شرط شده باشد

چنانچه در عقد موقت شرط شود که نکاح موقت ثبت شود شوهر تکلیف به ثبت آن دارد. این تکلیف ناشی از شرط ضمن عقد است و از آنجا که شروط ضمن عقد از عقد تبعیت می نماید برای شوهر الزام آور است.

ضمانت اجرای عدم ثبت نکاح دائم

در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند قانون گذار در مواردی در قانون ضمانت اجرایی مقرر نموده که ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می ‌شود.

تعیین مدت در ازدواج موقت

مهم‌ترین ویژگی آن تعیین مدتی است که با اتمام آن ازدواج بدون نیاز به طلاق به پایان می‌رسد. این مدت حداقل و حداکثری ندارد عقد موقت بدون ذکر مدت باطل است اما برخی معتقدند در صورتی که مدت ازدواج موقت از طول عمر معمول انسان فراتر باشد ازدواج به دائم اگر مدت در زمان عقد تعیین نشود قرارداد خود به خود به ازدواج دائم تبدیل شده‌ است.

لازم به ذکر در ازدواج موقت مدت عقد را می توان تمدید کرد به گونه ای که مدت باقی مانده را بذل کند و زوجیت را به پایان برساند و همچنین نیز عکس این مورد را می توان انجام داد پس از پایان مدت زمان عقد موقت آن را به ازدواج دائم تبدیل نمود.

تعیین مهر در ازدواج موقت

از شرایط اساسی ازدواج موقت بعد از تعیین مدت مشخص نمودن مهریه می باشد اگر مهریه در ازدواج موقت قید نشود باعث ابطال عقد می باشد و به طوری که از ابتدا عقدی واقع نگردیده است در مقابل اگر در ازدواج دائم مهر قید نگردد باعث ابطال عقد نمی شود زیرا در نکاح دائم چون مهریه از شرایط صحت عقد نیست و چنانچه مهریه در عقد مشخص نشود باید به سراغ مهرالمثل برویم.

در ازدواج موقت زوج در مدت مشخص شده فوت کند نیز  مستحق دریافت مهریه می شود .

در نکاح منقطع عدم مهر موجب بطلان است. مدت زمانی که در عقد موقت در بین زوج و زوجه بصورت توافقی مشخص شده است اگرچه زوج هیچ گونه نزدیکی با زوجه نداشته باشد زوجه همچنان مستحق دریافت مهریه  می شود.در عقد موقت اگر زوج قبل از اینکه نزدیکی واقع شود تمام مدت عقد نکاح را به زوجه ببخشد زوج باید نصف مهریه را پرداخت نماید.

تعیین نفقه در ازدواج موقت

نفقه یکی از موضوعات مهم در روابط میان زوجین می باشد نفقه در عقد دائم با عقد موقت متفاوت می باشد. براساس “ماده 1113 قانون مدنی در عقد موقت زن حق نفقه ندارد ؛ مگر اینکه شرط شده باشد یا عقد بر مبنای آن جاری شده باشد “

به موجب قانون مرد الزامی به پرداخت کردن نفقه ندارد و در صورت پرداخت نکردن نفقه زن نمی تواند در دادگاه  اقامه دعوای مطالبه نفقه کند مگر اینکه ضمن عقد موقت شرط شده باشد، به عبارت دیگر بایستی بین زوجین توافقی بر مبنای پرداخت نفقه انجام شده باشد بنابراین اگر زوجین در پرداخت نفقه  به توافق برسند پرداخت نفقه جنبه اجباری می گیرد.

تعیین ارث در ازدواج موقت

در قانون مدنی ایران در خصوص ارث زن در ازدواج موقت به صراحت تعیین تکلیف نکرده است اما در ماده ای بیان می دارد زوجین‌ که‌ زوجیت‌ آن‌ها دائمی‌ بوده‌ و ممنوع‌ از ارث‌ نباشند از یکدیگر ارث‌ می‌برند لازم به ذکر است طبق قواعد فقهی شرط توارث در عقد موقت شرط باطلی است و به هیچ وجه در عقد موقت زن از مرد ارث نمی برد.

همچنین لازم است بدانیم راه حل هایی وجود دارد مبنی بر اینکه در نکاح موقت زوجین در قالب وصیت از یکدیگر ارث ببرند که این وصیت تا مقدار ثلث آن صحیح و نافذ است زیرا هر فردی می توان در زمان حیات تا یک سوم اموالش را وصیت کند و دراین خصوص ممنوعیتی وجود ندارد و بیش از آن منوط به اجازه ورثه است.

انحلال نکاح در ازدواج موقت

طلاق مختص به عقد دائم است و در ازدواج موقت یا صیغه مرد نمی تواند همسر خود را طلاق بدهد به عبارتی واژه طلاق در نکاح موقت با عنوان انحلال نکاح بیان می شود اما در مقابل، موارد انحلال عقد موقت عبارتند از بخشیدن مدت عقد موقت توسط مرد و یا به پایان رسیدن مدت ازدواج موقت مطرح می شود.

موارد انحلال نکاح

در ماده 1120 قانون مدنی بر اساس این ماده” عقد نکاح به فسخ یا به طلاق یا به بذل مدت در عقد انقطاع منحل می شود”

در مورد فسخ نکاح لازم به ذکر است فسخ نکاح در عقد دائم و موقت یکسان بوده و تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند همان عیوبی که در مورد فسخ نکاح می باشد یعنی مواد 1122-1123-1124-1126 قانون مدنی را شامل می شود.

بذل مدت در عقد موقت

یکی از موارد انحلال عقد موقت هم آن است که مرد باقی مانده مدت عقد موقت را به زن ببخشد یا “اصطلاحا” بذل کند، بذل مدت در عقد موقت یعنی اینکه مرد بگوید باقی مانده مدت عقد را به تو بخشیدم. بذل مدت عقد موقت به اختیار مرد است. البته، در صورتی که زن از این لحاظ دچار عسر و حرج شود هم می تواند از دادگاه تقاضای الزام مرد به بذل مدت نماید.

انقضای مدت در عقد موقت

یکی از روش های انحلال عقد موقت انقضای مدت است به عبارتی به معنای پایان یافتن مهلت است. تفاوتی که صیغه با عقد دائم دارد که عقد موقت محدود به یک ظرف زمانی است برای مثال عقد موقتی که دو سال باشد بعد از پایان یافتن دو سال عقد خود به خود به پایان می رسد و منحل می شود.

فوت یکی از زوجین

در مبحث فوت زوجین فرقی میان ازدواج دائم و موقت نیست در صورت فوت شدن هریک از زوجین خواه نا خواه عقد ازدواج منحل می شود.

عده در ازدواج موقت

عده ازدواج موقت (بعد از تمام شدن مدت یا بخشش آن از طرف شوهر) چنانچه عادت ماهیانه می‌بیند، به مقدار دو حیض (دوبار عادت ماهیانه) کامل است و اگر عادت نمی‌بیند، ۴۵ روز است.

۱-اگر پس از انعقاد عقد ازدواج موقت و دائم نزدیکی کامل ایجاد نشود، نیازی به نگه داشتن عده نیست.

۲- اگر زوجه به عقد موقت زوج درآید و مدت تمام شود اگر “مجددا” با همان مرد خواستار انعقاد دوباره عقد موقت باشد  شوهر  دیگر نیاز به نگه داشتن عده ندارد.

۳-هرگاه زنی را که در عدّه دیگری است برای خود عقد کند چنانچه مرد و زن یا یکى از آنان بداند زن در عدّه است و نیز بداند عقد کردن زن در عدّه حرام است آن زن بر او حرام ابدى مى شود، خواه با او نزدیکی کرده باشد یا نه، ولى اگر هیچ کدام نمی دانسته اند زن در عدّه است، یا نمى دانسته اند عقد کردن زن در عدّه حرام است، اگر باهم نزدیکی کرده باشند زن بر او حرام ابدی مى شود و اگر نزدیکى نکرده باشند حرام نمى شود.

۴- زنی که یائسه باشد نیاز نیست عده نگه دارد.

حقوق فرزندان حاصل از ازدواج موقت

بر طبق ماده 1158 قانون مدنی «طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است، مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه نگذشته باشد.»

فرزندانی که در ازدواج موقت حاصل می‌شوند فرزندانی مشروع تلقی می شوند و از تمامی حقوق اولاد  طبق قانون برخوردار خواهد بود. به عبارتی دیگر اگر زن و شوهری که با یکدیگر ازدواج موقت کرده اند بچه دار شوند این بچه از نظر حقوقی هیچ تفاوتی با فرزند حاصل از ازدواج دائم نخواهد داشت و تمام شرایط فرزند ازدواج دائم را خواهد داشت .