ارث زوج و زوجه
ارث زوج و زوجه و شرایط و چگونگی ارث بردن آن‌ها از یک دیگر از جمله مسائلی است که امروزه مطرح می‌شود و به دلیل کاربرد عینی و ملموسی که در دعاوی خانوادگی دارد از اهمیت زیادی برخوردار است.
ما نیز در این نوشتار قصد داریم شما را با میزان ارث هر کدام از این دو در صورت فوت دیگری و شرایط و ویژگی های آن آشنا کنیم.
یکی از آثار حقوقی ازدواج ارث بردن زن و مرد از یکدیگر بعد از فوت یکی از آن هاست. مبنای این ارث بردن در قرآن کریم مطرح شده است و قانون مدنی نیز به جزئیات و نحوه ارث بردن و تفاوت‌های مقدار ارث زن و مرد پرداخته است.
شرایط ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر
برای اینکه زن و شوهر از یکدیگر ارث ببرند لازم است شرایطی وجود داشته باشد و با رعایت این شرایط است که امکان ارث بری بین زوجین برقرار خواهد شد. این شرایط عبارتند از:
زن و شوهر در عقد دائم یکدیگر باشد
ماده 940 قانون مدنی بیان می کند : «زوجین که زوجیت آن ها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می برند». پس طبق این ماده شروط تو ارث عبارتند از : وجود نکاح در زمان مرگ و دائمی بودن زوجیت.
چرا که در ازدواج موقت زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند ،حتی اگر بین خودشان شرط ارث بردن را نیز قرار داده باشند این شرط باطل است و هیچ اثری ندارد. یعنی زن و مردی که در ازدواج موقت هستند از یکدیگر ارث نمی‌برند حتی اگر شرط کرده باشد.
زیرا شرط توارث در نکاح موقت به دلیل تعارض با قواعد آمره ارث نامشروع و باطل است. یعنی دائمی بودن نکاح بین زوجین از قواعد آمره است و امکان توافق بر خلاف آن وجود ندارد.
در هنگام فوت زن یا شوهر رابطه زوجیت برقرار باشد
یکی از شرایط ارث بری زوجین از یکدیگر این است که در زمان فوت هم رابطه زوجیت بین آن ها برقرار باشد.
در این زمینه دو استثنا وجود دارد. بدین معنی که در مواردی حتی اگر رابطه زوجیت بین آن ها برقرار نباشد باز هم زن و شوهر از یکدیگر ارث می برند. این استثنائات عبارتند از طلاق رجعی و طلاق زن در حالت مرض متصل به موت شوهر.
رابطه زوجیت به دلایلی مثل فسخ نکاح یا طلاق از بین نرفته باشد
علاوه براین که لازم است در هنگام فوت رابطه زوجیت بین زن و شوهر برقرار باشد لازم است که این رابطه به دلایلی مثل طلاق یا فسخ نکاح به خاطر برقرار شدن شرایط فسخ مثل عیب یکی از زوجین، تخلف از شرط صفت و دلایل دیگر از بین نرفته باشد.
طلاق رجعی و ارث بری زن و شوهر از یکدیگر
همانطور که بیان شد یکی از استثنائات در زمینه ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر طلاق رجعی می باشد.
منظور از طلاق رجعی نیز طلاقی است که در آن در ایام عده امکان رجوع و بازگشت مرد به زن برقرار است. در واقع در این نوع طلاق مرد و زن هنوز در حکم زن و شوهر اند و هنوز رابطه زناشویی به طور کامل قطع نشده و با پشیمانی شوهر از طلاق در ایام عده و رجوع وی به زن عقد ازدواج به قوت خود باقی است و مانند آن است که طلاقی اتفاق نیفتاده است. به همین علت مرد در ایام عده طلاق رجعی مکلف خواهد بود همسر را در منزل خود بپذیرد و نفقه او را بپردازد.
پس در طلاق رجعی همچنان زن و شوهر از دیگر ارث می برند.
قانون مدنی در ماده ۹۴۳ در این زمینه مقرر می‌دارد :
« اگر شوهر زن خود را به طلاق رجعی مطلقه کند هر یک از آن‌ها که قبل از انقضای عده بمیرد دیگری از او ارث می‌برد. لیکن اگر فوت یکی از آن‌ها بعد از انقضای عده بوده و یا طلاق بائن باشد از یکدیگر ارث نمی‌برند.»
ارث زوج و زوجه
طلاق زن درحال مرض متصل به موت شوهر و ارث بری آن ها از یکدیگر
دومین استثنایی که در زمینه ارث بردن زن و شوهر از هم وجود دارد و باعث ارث بردن آن‌ها از یکدیگر می شود مربوط به ماده 944 قانون مدنی است.
این ماده مقرر می دارد:
«اگر شوهر در حال مرگ زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد زوجه از او ارث می‌برد اگرچه طلاق بائن باشد مشروط به اینکه زن شوهر نکرده باشد.»
بنابراین و طبق این ماده اگر شوهری دچار بیماری شود و زن خود را طلاق دهد و ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت همان بیماری بمیرد زنی که او را طلاق داده از اموال وی ارث می برد.
این قاعده فقط مربوط به طلاق رجعی یعنی طلاقی که در آن در مدت عده امکان رجوع به عقد وجود داشته باشد نیست. بلکه حتی اگر طلاق بائن باشد «یعنی طلاقی که در آن برای شوهر امکان رجوع در زمان عده نباشد باز هم اگر این اتفاق بیفتد زوجه از او ارث می برد».
میزان سهم الارث زن و شوهر از یکدیگر
حال که با شرایط ارث زوج و زوجه از یکدیگر آشنا شدیم لازم است بدانیم زن و شوهر به چه میزان از یکدیگر ارث خواهند برد.
در میزان سهم الارث زن و شوهر تفاوت‌هایی وجود دارد. همچنین اگر زن و شوهر دارای فرزند باشند یا فرزند نداشته باشند در میزان سهم الارث آن ها اثرگذار است.
چنانچه مرد دارای همسران متعدد باشد نیز در میزان سهم الارث زن یا زنان تغییراتی ایجاد می‌کند که در ادامه به تفکیک به بررسی آن می پردازیم.
فوت زن و فرض نداشتن اولاد
اگر زن فوت کند و دارای فرزند یا فرزندانی نباشد شوهر نصف اموال زن را به ارث می برد. و مابقی آن نیز به حاکم می رسد و اگر زن وارث دیگری مانند پدر و مادر نیز نداشته باشد الباقی اموال زن برای شوهر خواهد بود.
فوت زن و فرض داشتن اولاد
چنان چه زن فوت کند و دارای فرزند یا حتی نوه باشد،( چرا که فرزندان فرزند نیز در صورت نبود اولیای خود جانشین آن ها می‌شوند و مانند آن ها ارث می برند) اگر پدر و مادری داشته باشد سهم آن ها داده می شود و سپس شوهر یک چهارم اموال زن را به ارث می برد.
فوت شوهر و فرض نداشتن اولاد
در صورتی که شوهر فوت کند و فرزندی نداشته باشد زن یک چهارم اموال شوهر را به ارث می برد. ولی اگر شوهر فوت کند و به جز زن وارث دیگری نیز نداشته باشد زن همان یک چهارم را به ارث می برد و مابقی ترکه و اموال شوهر به عنوان ترکه بدون وارث به بیت المال می‌رسد.
فوت شوهر و فرض داشتن اولاد
اگر شوهر فوت کند و فرزند و نوه داشته باشد زن یک هشتم اموال شوهر را به ارث می برد. و چنانچه زن بعد از فوت همسر خود قبل از تقسیم ترکه فوت کند سهم الارث زن به وارثان وی تعلق خواهد گرفت.
فوت شوهر و فرض داشتن همسران متعدد
چنانچه مرد دارای دو یا چند همسر باشد سهم الارث زن یعنی (یک چهارم در صورتی که فرزندی نداشته باشد) و یک هشتم (در صورتی که مرد دارای فرزند باشد) بین همسران به طور مساوی تقسیم خواهد شد. البته به شرط آنکه همسران در عقد دائم وی باشند و در هنگام فوت مرد نیز رابطه زوجیت و عقد دائم برقرار بوده باشد.
آیا زن و شوهر از تمام اموال یکدیگر ارث می برند؟
ماده ۹۴۶ قانون مدنی به این پرسش پاسخ داده است. این ماده بیان می‌کند:
« زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و زوجه در صورت فرزند دار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد. در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد».
پس طبق این ماده مرد از تمام اموال زن ارث می برد و زن از تمام اموال منقول شوهر ارث می برد ولی از اموال غیرمنقول ارث نمی برد. و به جای آن از قیمت آن ها ارث می برد.
منظور از اموال منقول اموالی است که به راحتی قابل جابه جایی از یک مکان به مکان دیگر نیستند مثل فرش ،یخچال ،میز صندلی.
ولی اموال غیر منقول اموالی هستند که قابل جابه جایی و نقل و انتقال از مکانی به مکان دیگر نیستند مثل خانه ،زمین.
پس مرد از همه اموال زن ارث می برد ولی اگر مردی فوت کند زن از اموال منقول او نظیر وسایلی که قابل جابه جایی هستند ارث می برد ولی در مورد خانه و زمین قیمت آن‌ها را محاسبه می کنند آن گاه از قیمت آن‌ها ارث می برد.
در چه مواردی زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند؟
طبق قانون با رعایت شرایطی زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند که این شرایط شامل موارد ذیل است:
- در نکاح منقطع (نکاح موقت) زن و شوهر به هیچ وجه از یکدیگر ارث نمی‌برند حتی اگر شرط کرده باشند.
- چنانچه هر یک از زن و شوهر مسلمان و دیگری کافر باشد کافر از مسلمان ارث نمی برد ولی مسلمان از کافر ارث می برد.
- اگر هر یک از زن و شوهر دیگری را به قتل برساند از ارث وی محروم می‌شود. چرا که طبق ماده ۸۸۰ قانون مدنی قتل مورث از موانع ارث بردن است. و چنانچه کسی مورث خود را عمداً بکشد از ارث او محروم می شود .اعم از اینکه به تنهایی به قتل رسانده باشد یا با شرکت و کمک دیگری.
- اگر بین زن و شوهر لعان برقرار شود نیز مانع از ارث بردن آن ها از یکدیگر است .منظور از لعان این است که شوهر فرزند منسوب به خود را نفی کند و بگوید این فرزند متعلق به من نیست و زن من مرتکب زنا شده است.
- مطابق ماده 945 قانون مدنی اگر مردی درحال مرض زنی را عقد کند و در همان مرض ، قبل از دخول بمیرد زن از او ارث نمی برد. لیکن اگر بعد از دخول و بعد از صحت یافتن از آن مرض بمیرد زن از او ارث می برد. اگر مردی در حالت بیماری زنی را عقد کند و قبل از اینکه با او نزدیکی جنسی داشته باشد به علت همان بیماری بمیرد زن از او ارث نمی برد.موسسه حقوقی وکیل برتر آماده ارائه خدمات در زمینه وکیل پایه یک دادگستری و انواع مشاوره حقوقی ، وکیل ارث و دیگر خدمات می باشد
موسسه حقوقی وکیل برتر آماده ارائه خدمات حقوقی به شما بازدیدکنندگان محترم می باشد. از جمله این خدمات می توان به وکیل ملکی در تهران ، وکیل مهریه می باشد و از دیگر خدمان موسسه این است که سعی بر این دارد با توجه به اینکه شما کاربران محترم به برخی از صفحات داخلی سایت بر می خورید و ممکن است به صفحات اصلی مثل وکیل پایه یک ، وکیل پایه یک دادگستری ، وکیل دادگستری ، مشاوره حقوقی رایگان ، رابطه نامشروع زن ، شماره وکیل که بیشترین بازدید ها را دارند برخورد نکنید ما این لینکها را برای دسترسی آسانتر شما داخل صفحات سایت قرار دادیم