جرم جعل
جعل در لغت به معنای خلق کردن و دگرگون کردن و خلاف واقع جلوه دادن چیزی است.
همچنین در اصطلاح حقوقی، عبارت است از قلب متقلّبانه حقیقت به زیان دیگری، به عبارتی دیگر، جعل، ساختن یا تغییر دادن متقلبانه یک نوشته یا سایر اشیاء مذکور در قانون به قصد جا زدن آن به عنوان اصل برای استفاده ی خود یا دیگری و به ضرر غیر است. مطابق ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی جرم جعل عبارت است از ” ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگر یا به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب. “جرم جعل از جرایم غیرقابل گذشت است و رضایت شاکی خصوصی، جاعل را از تعقیب کیفری و مجازات معاف نمی کند، علاوه براین مجازات جرم جعل قابل تعلیق نیست و متهم ناگزیر به تحمل حبس تعیین شده و پرداخت جزای نقدی خواهد بود.
شرایط تحقق جرم جعل
جرم جعل مانند سایر جرائم از سه رکن قانونی، مادی و روانی تشکیل شده است.
عنصر قانونی جرم جعل:
قانونگذار در مواد ۵۲۴ تا ۵۴۲ قانون مجازات اسلامی جرم جعل جرم انگاری کرده است و برای آن مجازات های حبس و جزای نقدی یا هر دو را با هم برای مرتکب پیش بینی کرده است.
عنصر مادی جرم جعل:
فعل مرتکب که ممکن است به صورت های زیر ظاهر شود: 1.
الف ) فعل مثبت : که همان قلب حقیقت در یک نوشته که دارای ارزش و سندیت می باشد به یکی از صور پیش بینی شده در قانون است و مطابق ماده ۵۲۴ به بعد قانون مجازات اسلامی شامل افعال مثبت زیر می شود.
جعل احکام یا امضاء یا مهر یا فرمان یا دست خط مقامات دولتی
جعل مهر، تمبر، منگنه یا علامت یکی از شرکت ها یا موسسات یا ادارات دولتی یا نهادهای انقلاب اسلامی یا نهادهای عمومی غیر دولتی و یا شرکت ها و تجارت خانه‌های غیر دولتی
جعل احکام دادگاه ها یا اسناد یا حواله‌های صادره از خزانه دولتی
جعل اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی یا اسناد و اوراق بهادار و حواله‌های صادره از خزانه
جعل مدارک تحصیلی
جعل در اسناد و نوشته‌های رسمی و غیر رسمی
عکس برداری از اوراق و مدارک
جعل گواهی پزشکی
صدور گواهی نامه خلاف واقع
ب ) فعل منفی یا ترک فعل : که در جعل مفادی یا معنوی محقق می‌شود. زیرا در اثر ترک فعل، سندی ایجاد شده که محتوای آن با واقعیت تطبیق نمی‌کند؛ مثل اینکه قسمتی از تقریرات شخصی که سند را دیکته می‌کند، حذف کرده و ننویسیم و بر اثر آن یک تعهد یا حقی را که موجب ضرر به غیر است، مخفی کنیم.
2.نتیجه جرم : حداقل ضرر بالقوه برای تحقق جرم جعل ضروری است و باید بین آن و عمل مادی فیزیکی در جرم جعل رابطه سببیت وجود داشته باشد. منظور از عنصر ضرر لزوما ورود ضرر بالفعل نیست بلکه ضرر بالقوه یا محتمل کفایت می کند. ضرر در جرم جعل برخلاف جرائم علیه اموال لزوما ضرر مادی نیست بلکه ضرر معنوی نیز کفایت می کند. دیوان عالی کشور در یکی از آرای خود اشعار می‌دارد:’ اضرار آنی شرط تحقق جعل نیست، بلکه عمل جعل اگر در آینده و حتی بالقوه متضمن ضرر دیگری باشد، مورد با موارد مربوط به جعل منطبق است. بنابراین از بین بردن عمدی سند مجعول مانع تعقیب جرم نخواهد بود.
عنصر روانی جرم جعل:
عبارت از علم و عمد در فعل یا ترک فعل توسط مرتکب است؛ یعنی علم به خلاف واقع بودن عمل و اراده عمل خلاف واقع. جعل از زمره جرایم جرائم مادی صرف نمی باشد بلکه نیازمند عنصر روانی است که بدون احراز آن امکان تعقیب سازنده یا تغییر دهنده سند یا نوشته یا چیز دیگری تحت عنوان جرم جعل وجود ندارد.
برای تحقق عنصر روانی از یک سو باید قصد ساختن یا تغییر دادن احراز شود. از سوی دیگر مرتکب باید قصد فریب دادن دیگران را از این سند یا نوشته مجعول داشته باشد. در اینجا منتفع شدن یا قصد منتفع شدن شخص جاعل ضرورت ندارد بنابراین قصد استفاده بردن دیگران هم کفایت می‌کند.
انواع جعل:
جعل مادی : به تغییرات ظاهری در یک سند با استفاده از روش های فیزیکی مانند تراشیدن یا الحاق یا قلم بردن در نوشته صورت می گیرد. لازمه جعل مادی، انجام عمل مادی است به عبارت دیگر سند ابتدا به صورت واقعی در عالم خارج، وجود پیدا می کند. سپس جاعل با عمل خود محتوا و مضمون یا امضای آن را تغییر می دهد و نتیجه عمل وی در سند باقی می ماند تشخیص جعل مادی از طریق ارجاع امر به کارشناس صورت می گیرد.
جعل معنوی یا مفادی : تغییر مفاد یک سند است، در این نوع جعل بدون ایراد هیچ گونه خدشه ای به ظاهر سند یا نوشته حقیقت در آنها تحریف شده و مطالب منتسب به دیگران به گونه دیگری در آنها منعکس شود مانند اینکه منشی دادگاه هنگام ثبت اظهارات شاکی بخشی از اظهارات او را حذف یا به نحو دیگری بنویسد که توسط شاکی یا متهم بیان نشده چنانچه به قصد تقلب و با سوء نیت همراه باشد مرتکب جعل معنوی شده است.
مجازات جرم جعل:
در تقسیم بندی جرم جعل ملاکهای متفاوتی وجود دارد و بسته به نوع سند یعنی رسمی یا عادی بودن و جعل توسط افراد عادی یا کارمند دولت بودن و همچنین جعل مادی یا معنوی مجازاتها و احکام آن متفاوت خواهد بود. جعل اگر در اسناد عادی انجام گیرد مجازات جاعل حبس از ۶ ماه تا دو سال خواهد بود و برای وی جزای نقدی از ۳ تا ۱۲ ملیون ریال در نظر گرفته خواهد شد.
قانون مجازات جعل کننده اسناد رسمی را علاوه بر جبران خسارتی که از جعل وی ناشی گردیده او را به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و ۳ تا ۱۸ ملیون ریال جزای نقدی و یا هر دو قرار داده است. در صورتی که عمل جعل اسناد از طرف کارمندان دولت یا مامورین دولتی صورت گیرد مجازات سنگین تری نسبت به افراد عادی برای آنها در نظر گرفته می شود و برای همیشه از خدمات دولتی انفصال می گردند. مباحث مربوط به جعل، انواع آن، طرق اثبات آن و نحوه دفاع آن نیاز به تخصّص و تجربه ی بالایی دارد، چرا که از جمله موضوعات و دعاوی تخصّصی در حقوق کیفری محسوب می شوند. بنابراین اهمیت حضور وکیل کیفری و متخصّص در دعوی جعل امری بسیار لازم و ضروری می باشد.
دپارتمان کیفری موسسه حقوقی وکیل برتر با بهره گیری از مشاور کیفری با تجربه خدمات حقوقی ویژه خود را در قالب قبول وکالت و ارائه مشاوره کیفری و حقوقی ، در خصوص جرایم ، از جمله جعل و مباحث مرتبط با آن آماده مشاوره حقوقی و پاسخگویی به سوالات شما عزیزان می باشد