ثبت اختراع و مراحل آن
واژه اختراع بسیار هیجان انگیز است و وقتی نام آن را می شنویم قطعا به وجد می آییم.
اینکه چیزی خلق کنیم و به وجود بیاوریم که قبلاً وجود نداشته باشد بسیار جذاب و هیجان انگیز است اختراع در واقع حاصل یک تلاش فکری و ایده انسان یا گروهی از انسان‌هاست و زمانی که به شکل یک محصول صنعتی در بیاید به آن اختراع می گویند.
هدف مخترع این است که برای رفع نیازهای مختلف انسان راهکارهای جدید ارائه کند و اثر و طرحی جدید به وجود بیاورد.اما از اختراع زمانی حمایت می‌شود که این اختراع طبق مقررات و تشریفات آن کشور در زمان و موعد مقرر به ثبت برسد زمانی شخص میتواند از حق اختراع استفاده کند که نزد مرجع صالح یعنی اداره ثبت اختراعات به ثبت برسد.
در واقع اختراع نتیجه فکر فرد یا افرادی است که برای اولین بار یک محصول جدید و خاص ارائه می‌دهند و مشکلی را در یک صنف ،حرفه و فن خاص حل می کنند اگرچه اختراع به معنای خلق چیز جدید و تازه است ولی قانون گذار برای مخترعین محدودیتی ایجاد نکرده است بلکه اگر کسی با استفاده از لوازم و امکانات موجود برای رسیدن به اهداف جدید یک طرح یا صنعت جدید به وجود بیاورد بازهم اختراع محسوب می‌شود و میتواند برای ثبت آن اقدام کند.
اختراع باید تازگی داشته باشد و قبلاً ساخته نشده باشد و افراد نمی‌توانند اکتشافات قبلی را به عنوان اختراع در انحصار خودشان قرار بدهند .
حق اختراع چیست؟
اختراع نتیجه زحمت، کار و فعالیت مخترع است و در واقع پس از اینکه شخص به طرح و ایده جدیدی می رسد برای استفاده و بهره برداری از آن باید اختراع و طرح و ایده جدید خود را ثبت کند پس حق اختراع عبارت است از حقی که مخترع برای مدت محدودی به منظور استفاده انحصاری از اختراع خود دارد ،یعنی برای مدت چند سال حقوق اخلاقی و مادی برای او ایجاد می شود و فقط خودش حق استفاده از آنها را دارد و زمانی میتواند از این حق خود استفاده کند که طبق مقررات مربوط ،به ثبت اختراع خود اقدام کند تا مورد حمایت قانون قرار بگیرد.
در غیر این صورت به هیچ وجه از حمایت قانونگذار برخوردار نخواهد بود.
ثبت اختراع در ایران
قانون ثبت علائم و اختراعات در رابطه با ثبت اختراع در ماده ۲۶ می گوید:
«حق اختراع و اکتشاف جدید در شعب مختلف صنعتی و فلاحتی به کاشف و مخترع آن حق انحصاری می دهد که بر طبق شرایط و در مدت مقرر در این قانون از اختراع و اکتشاف خود استفاده نماید مشروط بر اینکه اکتشاف و اختراع مزبور مطابق مقررات این قانون در اداره ثبت اسناد تهران به ثبت رسیده باشد .
اختراعی قابل ثبت است که حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد منظور از ابتکار جدید چیزی است که در فن و صنعت قبلی وجود نداشته و برای کسی که در آن حرفه مهارت عادی دارد چیز جدیدی محسوب می شود.
هم چنین اختراعی کاربردی است که در یکی از صنایع قابل استفاده باشد
صنعت هم معنای اعم آن مدنظر است و شامل مواردی مثل صنایع دستی ،کشاورزی ماهیگیری ،و خدمات می شود .
چه کسی میتواند تقاضای ثبت اختراع کند؟
طبق ماده ۲۷ قانون ثبت علائم و اختراعات هر کسی که مدعی شود محصول صنعتی جدیدی را ایجاد کرده یا وسیله جدیدی کشف کرده یا از وسایل و امکانات موجود برای رسیدن به یک نتیجه و محصول صنعتی استفاده کرده است میتواند تقاضای ثبت اختراع کند .
شرایط اختراع قابل ثبت
شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که آیا هر اختراعی قابل ثبت است ؟آیا می‌توان هر طرح و ایده جدیدی را به عنوان اختراع ثبت کرد؟
قطعاً پاسخ به این سوال منفی است چرا که برای ثبت اختراع قواعد و مقرراتی وجود دارد که باید رعایت شوند تا آن اختراع قابلیت ثبت داشته باشد.
در ادامه به بررسی این شرایط می پردازیم.
● اختراعی قابل ثبت است که جدید باشد
نکته خیلی مهمی که باید به آن توجه داشته باشیم این است که اختراع باید جدید باشد نباید تکراری و یا دارای نمونه مشابه باشد .ملاک جدید بودن یا نبودن یک اختراع هم وجود عین یا مشابه آن در محدوده جغرافیایی خاصی نیست، بلکه اختراع مورد نظر در هیچ کشوری در سراسر جهان نباید ثبت شده باشد .
● اختراعی قابل ثبت است که دارای ابتکار و نوآوری باشد
منظور از ابتکار این است که نو و تازه باشد در فن و حرفه ی فعلی وجود نداشته باشد و برای شخصی که در حرفه و فن یاد شده مشغول به کار است عادی و ساده نباشد.
● اختراعی قابل ثبت است که کاربرد صنعتی داشته باشد
اختراعی قابل ثبت است که طرح و ایده آن به صورت بالقوه در صنعت قابل استفاده و ساخت باشد.
تفاوت طرح صنعتی و اختراع
شاید برای شما هم سؤال پیش بیاید که اختراع با طرح صنعتی چه فرقی دارد آیا یکی هستند یا خیر؟
اختراع و طرح صنعتی یک چیز نیستند و بین آنها تفاوت هایی وجود دارد از جمله اینکه در اختراع آنچه که برای مخترع اهمیت دارد این است که محصول، ایده و طرح جدیدی که ایجاد می‌کند نیاز جدیدی را برای مصرف کننده برطرف کند.
ولی در طرح صنعتی طراح و سازنده آن بیشتر جنبه شکیل و زیبا بودن آن را مدنظر قرار می دهد و هدفش این است که این محصول شکیل و زیبا را ارائه کند و به جنبه های فنی محصول اهمیت نمی دهد.
برای مثال در تولید یخچال مخترع تلاش می‌کند که در تولید بدنه یخچال از ترکیباتی استفاده کند که غذا را خنک تر نگه دارد یا عمر مواد غذایی و میوه ها و سبزیجات افزایش پیدا کند و دیرتر فاسد شود اما در مقابل ، طراح صنعتی تلاش می کند تا بدنه و طرح یخچال فانتزی یا مدرن باشد تا از این طریق مشتری جذب شود .
مرجع ثبت اختراع در ایران
در حال حاضر تنها مرجع ثبت اختراع در ایران اداره مالکیت صنعتی تهران است و امکان ثبت در شهرستان‌های دیگر وجود ندارد . بنابراین شخصی که تولیدکننده ی طرح و ایده یا محصول جدیدی است باید به اداره مالکیت صنعتی واقع در تهران مراجعه کنند و از این طریق اقدام به ثبت اختراع خود نماید.
در همین راستا موسسه حقوقی وکیل برتر با در اختیار داشتن مشاوران با تجربه و مجرب میتواند شما را در ثبت اختراع و ارائه طرح‌های جدیدتان یاری کند و به کمک شما بیاید.
مدارک لازم برای ثبت اختراع
همانطور که می‌دانید شخص اعم از حقیقی یا حقوقی است .
شخص حقیقی در واقع همان فرد انسانی می باشد و منظور از شخص حقوقی نیز گروها ،جمعیت ها، و سازمان هایی است که وجود طبیعی ندارند و برایشان وجود اعتباری و فرضی در نظر گرفته می شود اشخاص حقوقی مانند اشخاص حقیقی زندگی می کنند و روزی حیات آن ها خاتمه می یابد بنابراین ایجادشان تشکیل و ثبت آن ها ،زندگی شان فعالیت آن ها و مرگشان زمان انحلال آن هاست. بنابراین شخص حقوقی مثل شرکت‌ها و مؤسسات هم می توانند ثبت اختراع کنند .
یعنی ممکن است یک نفر وسیله یا چیزی را اختراع کند ولی به نام او ثبت نشود وبه نام شرکت ثبت شود .
پس لازم است در این قسمت مدارک این دو دسته از اشخاص را مورد تفکیک قرار دهیم و بیان کنیم که برای هر کدام از این اشخاص حقیقی یا حقوقی چه مدارکی لازم است .
مدارک لازم برای ثبت اختراع اشخاص حقیقی
1. کپی برابر اصل مدارک هویتی( کارت ملی و صفحه نخست شناسنامه) مخترع
2. آدرس و کدپستی مخترع
3. ارائه نقشه و توصیف اختراع (چنانچه اختراع مربوط به کالا یا دستگاه باشد)
4. پر کردن فرم های مربوطه
مدارک لازم برای ثبت اختراع اشخاص حقوقی
1. کپی برابر اصل مدارک هویتی (کارت ملی و صفحه نخست شناسنامه مخترع)
2. کپی برابر اصل مدارک هویتی صاحبین امضای شرکت
3. آدرس و کدپستی مخترع و شرکت
4. کپی روزنامه رسمی ثبت شرکت
5. کپی روزنامه رسمی آخرین ثبت تغییرات شرکت( در صورت وجود)
6. ارائه نقشه و توصیف اختراع ( چنانچه اختراع مربوط به کالا یا دستگاه باشد )
7. پر کردن فرمهای مربوطه
مراحل ثبت اختراع در ایران
تعیین مشخصات مالک و مخترع و ثبت اظهارنامه
در این مرحله باید ضمن تکمیل قسمت‌های مربوط به مشخصات فردی شخص مالک و شخص مخترع، اسکن مدارک هویتی مانند کارت ملی شناسنامه ،روزنامه رسمی مرحله ثبت و تاسیس شرکت، روزنامه رسمی مرحله ثبت تغییرات شرکت ،را نیز ارائه دهید. در نتیجه اسکن موارد مذکور و مدارکی که در ادامه به آن پردازیم را باید از قبل آماده کرده باشید .
منظور از مالک و مخترع چیست؟
گاهی ممکن است شخص مالک اختراع و شخص مخترع دو شخص جدا باشند یعنی یک نفر طرح و ایده‌ای دارد، آن را به وجود می آورد ولی به نام خودش ثبت نمی کند و به نام شخص دیگری ثبت می کند که به آن شخص مالک می‌گویند .
بنابراین لازم نیست حتماً اختراع به نام خود مخترع و به وجود آورنده آن ثبت شود .مالک اختراع می تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد. ولی مخترع نمی تواند یک شخص حقوقی باشد و حتما باید شخص حقیقی باشد.
تعیین مشخصات فنی اختراع
در این مرحله شخصی که می خواهد اختراع خود را ثبت کند باید مشخصات فنی طرح و اختراع خود را در قسمت مشخص شده در سامانه وارد نماید .
برای این کار لازم است که نام و عنوانی برای اختراع خود تعیین و اعلام نماید. پس باید اختراع خود را به طور خلاصه توصیف کند. در واقع باید به طور اجمالی و خلاصه ویژگی‌های فنی و تخصصی اختراع خود را توضیح دهد و مشکل فنی را که قرار است با اختراع خود حل کند و راه حل خودش و در نهایت کاربردهای اصلی اختراع را به طور مختصر بیان کند.
پس از تکمیل این قسمت‌ها نوبت به ارسال ضمایم می رسد که مهمترین ضمیمه ای که باید ارسال شود توصیف اختراع است.این توصیف اختراع هم حدود و مرز اختراع و هم حقوق مخترع را تعیین می نماید و از اهمیت زیادی برخوردار است .بنابراین توصیه می‌شود که قسمت مربوط به توصیف اختراع با دقت کامل پر شود.
حق اختراع در واقع قراردادی است که فرد مخترع با دولت می بندد و دولت در قبال افشای جزئیات اختراع و به خاطر کمکی که این اختراع به توسعه صنعتی و تکنولوژی کشور می‌کند حق انحصاری ۲۰ ساله برای مخترع قائل می‌شود.
پس لازم است کسی که می خواهد اختراع خود را ثبت کند جزئیات اختراع خود را توصیف نماید تا هر شخصی که در همان رشته فنی مهارت دارد ، بتواند آن را بازسازی کند و اختراع را طبق توصیف و نقشه آن اجرا کند .
در غیر این صورت یعنی اگر اختراع به طور دقیق و روشنی توصیف نشود ممکن است ثبت نشود یا اگر ثبت هم شد بعداً به دلیل ضعف ماهیتی باطل اعلام شود.
بنابراین توصیف اختراع از اهمیت زیادی برخوردار است و مخترع باید به طور شفاف و روشن اختراع را توصیف کند به طوری که اشخاصی که دارای مهارت عادی در آن رشته یا فن باشند بتوانند آن طرح یا ایده را درک کنند و آن را بدون تخصص خاصی پیاده کنند.
بررسی اظهارنامه توسط کارشناسان اداره مالکیت صنعتی
وقتی کار ثبت اظهارنامه اختراع تمام شد تقاضای ثبت اختراع توسط کارشناسان اداره مالکیت صنعتی مورد بررسی قرار می گیرد. تقاضای شخص و مدارکی که ارسال کرده است مثل توصیف اختراع، نقشه و موارد دیگر بررسی می شوند تا اطمینان حاصل شود که همه این موارد مطابق قوانین و مقررات مربوطه تکمیل شده اند.
اگر در هر یک از قسمت‌های اظهارنامه نقص یا ایرادی مشاهده شود کارشناس مربوطه برای شخص در سامانه اخطار رفع نقص می دهد و شخص به مدت ۳۰روز فرصت دارد که تقاضا نامه های خود را اصلاح کند .در غیر اینصورت اظهارنامه پذیرفته نیست.
در صورتی که اظهارنامه و پیوست‌های آن کامل و مطابق قوانین و آیین‌نامه‌ها تنظیم شده باشد کارشناس مربوطه باتوجه به ادعاهای شخص و توضیحاتش در سیستم جستجو می کند تا اگر اختراعی مشابه اختراع متقاضی باشد اداره مالکیت صنعتی آن را پیدا کند .
اگر این اتفاق افتاد اداره مالکیت صنعتی ابلاغیه‌ای به شخص می دهد و او باید به اداره مالکیت صنعتی مراجعه کند و در صورت امکان با شواهد و استدلالات خود کارشناسان این اداره را قانع کند که اختراع او جدید بوده است و نسبت به اختراعات قبلی طرحی جدید و نوآورانه محسوب می شود.
در این حالت اداره مالکیت صنعتی از مرجع تخصصی ذی صلاح استعلام می کند تا اختراع اورا مورد تایید قرار دهد.
منظور از مراجع ذی صلاح نهادی است که در زمینه اختراع مورد نظر تخصص دارد و در مورد شرایط سه‌گانه اختراع به صورت کارشناسی اظهارنظر می‌کند به طور مثال بنیاد ملی نخبگان می‌توانند یکی از این مراجع باشد.
ممکن است در برخی موارد لازم باشد که شخص خودش به نهاد ذی صلاح مراجعه کند و در خصوص اختراع خود از آن نهاد استعلام کند.
پس از تایید شرایط ماهوی اختراع شخص باید ظرف ۳۰ روز از تاریخ اعلامیه نسبت به پرداخت هزینه اقدام کند پس از انجام این کارها گواهینامه حق اختراع دریافت می شود که در واقع سند مالکیت فرد برای اختراع خود می باشد.
اعتبار گواهینامه ثبت اختراع
اعتبار گواهینامه ثبت اختراع ۲۰ سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه است. برای حفظ اعتبار گواهینامه ثبت اختراع باید هر سال دو ماه قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه هزینه مربوط به آن پرداخته شود. در صورت عدم پرداخت این هزینه سالیانه، ثبت اختراع از درجه اعتبار ساقط می شود.
ورقه اختراع چیست؟
اداره مالکیت صنعتی برای نشان دادن حمایت خود از مختلرع واختراعی که ثبت شده است سندی به نام ورقه اختراع صادر می‌کند . این سند حقوقی را فقط به شخص مخترع می‌دهد مثل تولید، واردات ،صادرات اما این حقوق همیشه در اختیار مخترع نیست و پس از مدت معینی عموم حق استفاده از اختراع را خواهند داشت .
مدت زمان اعتبار ورقه اختراع
مدت اعتبار ورقه حق اختراع 5 الی ۱۰ تا ۱۵ سال و نهایتاً ۲۰ سال است .
مدت اعتبار ورقه اختراع حتماً در آن ذکر می شود. پس از به پایان رسیدن مدت اعتبار دیگر قابل تمدید نیست و حقی برای استفاده از آن نمی باشد.
نکته قابل توجه این است که ورقه اختراع قابل انتقال است یعنی شخص صاحب حق اختراع می تواند این حق را به فرد دیگری بدهد و اگر بخواهد منتقل شود باید به صورت کاملا رسمی انجام شود و در اداره مالکیت صنعتی ثبت شود.
حمایت از اختراع
پس از ثبت و دادن حق اختراع به مالک از او حمایت می شود. به این صورت که دولت به مخترع این حق را می دهد که از خلاقیت و تلاش ذهنی خود بهره بگیرد و هم چنین دیگران را نیز مکلف می‌کند که به این حقوق مخترع احترام بگذارند و بدون اجازه مالک آن حقوق را نقض نکنند .
همان طور که قبلاً هم بیان کردیم اختراع به هیچ وجه نباید قبلاً منتشر شده یا جایی ثبت شده باشد وگرنه دیگر اختراع نیست تنها استثنایی که در این زمینه وجود دارد در مورد اختراعی است که قبلاً در خارج از کشور به ثبت رسیده باشد.
ماده ۳۰ قانون ثبت علائم و اختراعات در این زمینه بیان می‌کند:
« اگر مخترع در خارج از ایران اختراعی را به ثبت برساند بر اساس اختراع خارجی میتواند اختراعش را در ایران به ثبت برساند به شرطی که مدت اختراعش از ثبت اختراع اولی تجاوز نکند و اگر در این مدت یک نفر دیگر آن اختراع را در ایران به ثمر برساند مخترع نمی‌تواند جلوی کار او را بگیرد البته برای بعد از آن میتواند تقاضای جلوگیری کند ولی از کار کسانی که تا آن تاریخ شروع کرده‌اند نمی‌تواند جلوگیری به عمل آورد .»
آیا خارجیان نیز می‌توانند در ایران ثبت اختراع کنند؟
به طور کلی خارجی‌ها می‌توانند اختراعات خود را در ایران به ثبت برسانند مشروط بر اینکه به موجب عهدنامه یا معامله متقابل از طرف کشور متبوع مخترع نیز این حق برای مخترعین ایرانی شناخته شده باشد.
یعنی در صورتی خارجیان می توانند در ایران ثبت اختراع کنند که برای یک مخترع ایرانی هم در کشور آنها همین حق به رسمیت شناخته شده باشد .
اگر قصد ثبت اختراع دارید و یا طرح و ایده ای در ذهن شماست توصیه می‌کنیم با مشاورین ما در مؤسسه حقوقی وکیل برتر ارتباط برقرار کنید تا به شما کمک کنند و حاصل زحماتتان را با دقت و آگاهی لازم در مسیر درست به کار بگیرید.
موسسه حقوقی وکیل برتر آماده ارائه خدمات حقوقی به شما بازدیدکنندگان محترم می باشد. از جمله این خدمات می توان به وکیل ملکی در تهران ، وکیل مهریه می باشد و از دیگر خدمان موسسه این است که سعی بر این دارد با توجه به اینکه شما کاربران محترم به برخی از صفحات داخلی سایت بر می خورید و ممکن است به صفحات اصلی مثل وکیل پایه یک ، وکیل پایه یک دادگستری ، وکیل دادگستری ، مشاوره حقوقی رایگان ، رابطه نامشروع زن ، شماره وکیل که بیشترین بازدید ها را دارند برخورد نکنید ما این لینکها را برای دسترسی آسانتر شما داخل صفحات سایت قرار دادیم