یکی از جرایمی که در حوزه جرایم علیه اشخاص مورد بررسی قرار می‌گیرد جرم نشر اکاذیب می باشد که ما در این نوشتار در سه بخش تعریف نشر اکاذیب و مفهوم آن، شرایط وقوع و مجازات نشر اکاذیب به بررسی آن می پردازیم.
امروزه با گسترش و پیشرفت تکنولوژی رسانه ها اخبار و مطبوعات شاهد رد و بدل شدن خبرهای زیادی از این طریق می باشیم ولی برخی از اوقات عده‌ای از افراد با سوء نیت و با قصد قبلی اقدام به انتشار اخباری می‌کنند که فضای جامعه و اذهان عمومی را بر هم می ریزد به همین جهت بررسی جرم نشر اکاذیب از اهمیت زیادی برخوردار است.
تعریف نشر اکاذیب و مفهوم آن
نشر در لغت به معنای انتشار دادن و نشر کردن است.
اکاذیب نیز در لغت به معنای دروغ و خبرهای واهی و دروغ است.
پس نشر اکاذیب عبارت است از منتشر کردن اخبار دروغ ،پس هر کس که با قصد ضرر زدن به دیگران یا تشویش اذهان عمومی اقدام به بیان خبر های کذب و دروغ نماید ،مرتکب این نوع از جرایم علیه اشخاص شده است. نشر اکاذیب از جرایمی است که موجب سلب ارامش عمومی می گردد.
قانونگذار ما نیز در ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی به آن پرداخته است،این ماده بیان می کند که:
هر کس به قصد اضرار به غیر،یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی و خطی با امضا یا بدون امضا اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت رأساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی و معنوی به غیر وارد شود یا نه، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان باید به حبس از ۲ ماه تا ۲ سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود.
ما نیز با استخراج احکام مربوط به نشر اکاذیب از این ماده قانونی به بررسی آن می پردازیم.
شرایط تحقق جرم نشر اکاذیب:
نشر اکاذیب یک جرم مطلق است.منظور از جرم مطلق جرمی است که به صرف ارتکاب عمل واقع شده، تحقق می یابد اعم از اینکه عملی به نتیجه مطلوب رسیده یا نرسیده باشد.
بنابراین تحقق نشر اکاذیب نیز نیاز به وقوع نتیجه ضرر یا تشویش اذهان عمومی ندارد و برای تحقق این جرم نیز باید شرایطی فراهم باشد که عبارتند از:
- اعمال انجام شده و اخبار منتشر شده حتماً باید کذب و دروغ باشد.
- مرتکب با سوء نیت و قصد قبلی و قصد اضرار وضرر رساندن به دیگری این کار را انجام داده باشد.
- منظور از لفظ اظهار کردن در ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی به معنای فاش کردن ،آشکار کردن بیان کردن، است و بیشتر هم معنای فاش کردن و آشکار کردن مد نظر مقنن بوده بنابراین ظاهر یا علنی شدن کذب ضروری است.
یعنی اگر فردی مطالب و اخبار دروغ را در یکی از وسایل مورد نظر قانونگذار مکتوب کند اما به جز او هیچ کس دیگری از آن مطالب با خبر نشود نمی‌توان گفت که در اینجا نشر اکاذیب صورت گرفته زیرا اظهار‌کردن تحقق نیافته است.
- بر طبق ماده ۶۹۸ قانون تعزیرات برای تحقق جرم اظهار یا نشر اکاذیب علاوه بر لزوم دروغ بودن مطالب طرح شده باید این کار به وسیله نامه ،شکواییه، مراسله، عریضه ،گزارش کتبی و یا توزیع هرگونه اوراق چاپی و غیر چاپی چه به صورت صریح و چه به صورت نقل قول ضمنی صورت گیرد.
بنابراین از مصادیق مذکور در ماده می توان استنباط کرد که اظهارات شفاهی از شمول ماده خارج است لذا نشر اکاذیب باید به صورت کتبی صورت گیرد.
نوشتن حتی یک نامه به، مثلا مقامات رسمی به قصد ضربه زدن به غیر برای تحقق جرم نشر اکاذیب کافی می باشد.
در جرم نشر اکاذیب بنابر تصریح ماده ۶۹۸ قانون تعزیرات تحقق نتیجه خاصی در خارج شرط نیست ولی احراز قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به عنوان سوء نیت خاص برای تحقق آن ضروری است.
در جرم نشر اکاذیب اثبات کذب بودن اظهارات بر عهده مدعی است و اگر مرتکب این نوع از جرم در مقام دفاع از خود بتواند درستی و صحت این اظهارات را ثابت کند تبرئه خواهد شد و دیگر مجازاتی نسبت به وی اعمال نمی شود. بنابراین از آن جایی که بار اثبات این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است ودر صورت عدم توانایی تبعات جدی به دنبال خواهد داشت کمک گرفتن از یک وکیل دادگستری و یا مشاوره حقوقی مفید به نظر می رسد.
کمک گرفتن از یک وکیل مجرب میتواند شما را به هدفتان نزدیک تر کند
در این بین موضوعی تحت عنوان افترا نیز در قوانین به چشم می خورد که ممکن است با نشر اکاذیب اشتباه گرفته شود در ادامه به بیان تفاوت های این دو مورد می پردازیم.
تفاوت جرم افترا با جرم نشر اکاذیب:
در افتراء چیزی که به دیگری نسبت داده می‌شود عملی است که طبق قانون جرم شناخته شده است ولی در نشر اکاذیب عملی که فرد به دیگری نسبت می‌دهد جرم نیست بلکه عمل خلاف واقع و کذب است که با نسبت دادن آن به فرد دیگر باعث ضرر او و یا تشویش اذهان عمومی می شود.
نکته مهم دیگر این است که این جرم بر خلاف افتراء و توهین علیه اشخاص حقوقی هم قابل ارتکاب است.
مجازات جرم نشر اکاذیب :
در ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، مجازات جرم نشر اکاذیب به این صورت بیان شده است که شخص مرتکب علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از ۲ ماه تا ۲ سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود .
پس مجازات این نوع جرم شلاق یا حبس است و منظور از اعاده حیثیت نیز اعاده حیثیت از بزه دیده جرم و شخصی است که جرم علیه او رخ داده است به این معنی که اگر اظهارات کذب، یا انتساب اعمال خلاف واقع توسط مجرم منجر به کسر حیثیت و اعتبار دیگری شده باشد باید اقداماتی را جهت بازگرداندن حیثیت از دست رفته او انجام دهد که از جمله این اقدامات می‌توان به درج حکم در روزنامه با هزینه محکوم‌علیه اشاره کرد.
نکته قابل توجه این است که نشر اکاذیب جزو جرایم قابل گذشت و دارای ماهیت خصوصی دانسته شده است مگر اینکه قربانی جرم مذکور شخص معینی نباشد بلکه به قصد تشویش اذهان عمومی بدون این که قربانی جرم شخص معینی باشد ،صورت گیرد که در این صورت به نظر می‌رسداین جرم قابل گذشت نمی باشد.
موسسه حقوقی وکیل برتر با در اختیار داشتن وکیل کیفری و مشاور حقوقی، می تواند شما را در طرح شکایت کیفری و مراحل احقاق حق در این زمینه یاری کند.