نفقه
براساس ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی : نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض. به عبارتی دیگر نفقه یعنی تأمین هزینه زندگی زن که شامل خانه، اثاثیه، منزل، غذا، لباس، دارو و درمان بوده که از زمان عقد دائم بر عهده شوهر است.
انواع نفقه
1-نفقه زوجه : نفقه ای که زوج موظف است به زوجه پرداخت کند.
2-.نفقه اقارب و خویشاوندان : نفقه ای است که اشخاص تحت شرایطی ملزم به پرداخت به برخی از خویشان خود می شوند. بر طبق ماده 1197 قانون مدنی کسی مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند به وسیله اشتغال به شغلی وسائل معیشت خود را فراهم سازد.
این ماده مربوط به اقارب و خویشاوندان می شود ابتدا زوجه مستحق دریافت نفقه بوده و در مرحله بعدی به ارقاب و خویشاوندان تعلق می گیرد.
تفاوت نفقه اقارب با نفقه زوجه
- نفقه زن مقدم بر نفقه اقارب است.
- زن می تواند نفقه گذشته خود را مطالبه کند ولی اقارب تنها می توانند نفقه آتیه خود را مطالبه نمایند.
- نفقه زن منوط به تمکن مرد نیست در حالی که پرداخت نفقه اقارب منوط به تمکن منفق و به میزان استطاعت وی است.
نفقه زنان شاغل
نکته حائز اهمیت در مبحث نفقه زنان شاغل، شاغل بودن یا نبودن زن تأثیری بر استحقاق او بر نفقه ندارد به عبارتی درآمد و دارایی زن ارتباطی بر حق نفقه نداشته و تکلیف نفقه زن همچنان بر عهده مرد می باشد.
مطابق قانون هر زمان که رابطه زوجیت برقرار شود، مرد را مکلف به پرداخت نفقه می شود و در این خصوص قید و شرط مالی وجود ندارد و چه زن تمکن مالی داشته باشد یا نه تاثیری بر استحقاق او برنفقه ندارد.
نفقه برعهده مرد بوده و می بایست پرداخت شود و عدم پرداخت نفقه مجازات کیفری برای زوج در پی خواهد داشت و همچنین زمانی که زوج به صورت مدام نفقه زوجه را پرداخت نکند زوجه امکان طلاق برایش فراهم می شود.
به عبارت دیگر بر طبق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر است به شرط این که زن بدون مانع مشروع از ایفای وظایف زوجیت امتناع نکرده باشد در این راستا اگر مردی نفقه همسر خود را در صورت تمکین نپردازد، زن می تواند از طریق دادخواست و با توجه به مبلغ درخواستی از طریق شورای حل اختلاف یا دادگاه، محکومیت شوهر را به نپرداختن نفقه معوقه درخواست نماید و یا این که می تواند به دادسرا رفته و شکایت ترک انفاق طرح نماید.
یکی از مواردی که زن می تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند و به استناد آن و با وجود مخالفت شوهر طلاق بگیرد همین نپرداختن نفقه یا ندادن نفقه است. در این موارد زن می تواند علاوه بر دستیابی به طلاق، عمده مهریه را هم وصول نماید و با عبارت دیگر طلاق با مهریه باشد.
میزان پرداخت نفقه زوجه به لحاظ مصالح اجتماعی و خانوادگی می باشد، کارشناسان در موقع تعیین میزان نفقه به توان مالی مرد نیز توجه می نمایند و بر طبق آن نفقه زوجه را مشخص می نمایند.
روش اثبات نفقه زوجه
يكي از شيوه‌هاي اثبات بحث نفقه گذشته هم مساله تعيين و اثبات ميزان نفقه است. زن هر درآمد و دارائی داشته باشد متعلق به خود وی می باشد و مرد مکلف است برحسب توان و درآمد نفقه زن را پرداخت کند و مرد مکلف است برحسب توان و درآمد نفقه زن را پرداخت کند. ممكن است زني در دادگاه اعلام كند ماهانه 300 هزار تومان به عنوان نفقه گذشته مي‌خواهد.
اگر مرد اين مبلغ را بپذيرد، با رضايت او به پرداخت اين مبلغ ، دادگاه وارد بررسي ديگر مسائل مربوط به پرونده مي‌شود. اما اگر مردي به هر دليلي مخالف چنين مبلغي باشد دادگاه شيوه ديگري را در پيش مي‌گيرد. اين شيوه هم ارجاع پرونده به يك كارشناس براي تعيين نفقه است.
تقاضاي ارجاع پرونده به كارشناسي موضوعي است كه مي‌تواند هم از طرف زن و هم از طرف مرد درخواست شود و هر كدام از طرفين كه چنين تقاضايي را مطرح كنند، ملزم به پرداخت هزينه‌هاي كارشناسي هستند.
هزينه كارشناسي هم بسته به مسائلي همچون توانايي و وضعيت مالي تقاضاكننده يك حداقل و حداكثري دارد كه حداقل آن 25 هزار تومان و حداكثر آن 200 هزار تومان است كه بايد از سوي تقاضاكننده پرداخت شود.
در صورت پرداخت هزينه از سوي زن، دادگاه در زمان صدور حكم نفقه براي زن هزينه اين مبلغ را نيز به بدهي مرد اضافه و از او دريافت خواهد كرد.
میزان نفقه
نفقه در افراد مختلف متفاوت است نفقه باتوجه با شرایط زوجه، وضعیت خانوادگی و اجتماعی زوجه، مبلغ مشخصی نیست و بسته به افراد متفاوت است. محاسبه میزان نفقه بر مبنای شئونات خانوادگی زن، عرف و عادت ساکنان هر منطقه و وضع مالی مرد می باشد.
نحوه اعتراض به میزان نفقه
اعتراض به میزان نفقه زوجه توسط کارشناسان تعیین می شوند و در نهایت توسط قضات شورای حل اختلاف رسیدگی به عمل می آید. نکته مهم در مورد نفقه زوجه، حقوق زوجه شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با شآن زوجه است. از ملاک های مهم کارشناس برای تعیین حقوق زوجه نیازهای زوجه و شان او می باشد.
زوجه در چه شرایطی مستحق دریافت نفقه نیست
بر طبق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی بیان می‌کند : هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.
بنابراین با فرض مذکور پرداخت و تامین نفقه توسط مرد منوط و مشروط به ادای وظایف خاص و عام زناشویی نسبت به مرد است و چنانچه زن از انجام این تکلیف شرعی و قانونی خود نسبت به همسرش امتناع کند، نفقه به وی تعلق نخواهد گرفت.
اما این امتناع از انجام وظایف زناشویی نباید به واسطه مانع مشروع و موجه باشد، این موضوع بدان معنا است که به عنوان مثال، چنانچه زن به واسطه بیماری یا شرایط خاص نتواند از همسرش تمکین کند، در آن مدت نیز حق نفقه وی از بین نخواهد رفت و همچنان مستحق نفقه خواهد بود.
ضمانت اجرای قانونی عدم پرداخت نفقه توسط زوج
چنانچه شوهر از پرداخت نفقه همسر خود امتناع کند یا در صورت صدور حکم محکومیت وی توسط دادگاه، اجرای حکم به واسطه ناتوانی مالی مرد در پرداخت آن ممکن نباشد یا الزام او به تامین نفقه ممکن نشود، زن حق خواهد داشت به دلیل عدم پرداخت نفقه و عدم امکان الزام شوهر به پرداخت آن، از دادگاه تقاضای طلاق کند.
دادگاه نیز پس از بررسی و احراز شرایط مذکور ضمن حفظ تمامی حقوق قانونی و مطالبات زوجه اعم از مهریه و نفقه معوقه شوهر را به طلاق زن اجبار کرده و حکم طلاق را صادر خواهد کرد.
علاوه بر اینکه مبلغ نفقه معوقه از طریق محاکم خانواده قابل مطالبه است، ترک انفاق زن دارای عنوان مجرمانه و به شرط تحقق شرایط قانونی مستوجب تعقیب کیفری و مجازات زوج خاطی خواهد بود.
ماده ۵۳ از قانون حمایت خانواده می‌گوید : هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب‌‌النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه ۶ محکوم میشود .
تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف میشود. البته در تحقق عنوان مجرمانه ترک انفاق و تعقیب کیفری شوهر علاوه بر تمکین زوجه احراز توانایی مالی شوهر نیز ملاک عمل خواهد بود.
موسسه حقوقی وکیل برتر معرفی وکیل دادگستری و مجموعه ای از وکیل پایه یک دادگستری