نشوز به چه معناست ؟

نشوز

نشوز در لغت به معنای ارتفاع و بلند شدن است نشوز در معنای دقیق‌تربه معنای نافرمانی، عدم تمکین و عدم انجام وظایف زناشویی از سوی هریک از زوجین می‌باشد.

“معمولا” در عرف نشوز به عدم تمکین و عدم انجام وظایف زناشویی از سوی زن را می گویند. به عبارت دیگر نشوز در زن به معنای تمرد و یا عدم انجام از دستورهای واجب شوهر است، از قبیل تمکین نکردن، ترک نظافت و آرایش دلخواه شوهر و خارج شدن از منزل بدون اجازه همسر می‌باشد.

تمکین و انواع آن

در ابتدا قبل از نشوز ( ناشزه ) باید با واژه تمکین آشنا شویم. تمکین شامل وظایف زن در برابر همسرش می باشد، تمکین به دو دسته تقسیم می شود تمکین عام و تمکین خاص.

تمکین خاص به معنای برآوردن درخواست های جنسی شوهر و تمکین عام به معنای انجام وظایف خانوادگی، پیروی از شوهر و پذیرش ریاست شوهر بر خانواده است. تمکین آقایان نیز علاوه تامین روابط جنسی شامل برخی وظایف اختصاصی مانند تامین هزینه ها و نفقه و.. می شود و تمکین خانم ها شامل تامین روابط جنسی و تربیت فرزندان و انجام امور زندگی و بایستی در زندگی مشترک هم زن و هم مرد وظایف خود را به خوبی ادا کنند.

ناشزه

نشوز صفت زنی است که از همسر خود تمکین نمی کند. نقطه مقابل تمکین ناشزه است و نشوز برای زوج و زوجه می تواند اتفاق بیفتد اگر ناسازگاری و نشوز از سوی هر دو رخ دهد و ترس دوری و جدایی فراهم شود و کارشان به حاکم شرع بی افتد حاکم شرع، داوری از سوی مرد و داوری از جانب زن انتخاب می‏‌کند تا آن‏گونه که صلاح می‌‏دانند یا با آشتی یا با جدایی به ختم غائله اقدام نمایند.

نشوز منحصر به حقوق واجب همسر است و فراتر از آن را شامل نمی‏‌شود. از این‏ رو، اگر زن کارهای منزل را انجام ندهد، مثل اینکه از جارو کردن منزل، خیاطی، آشپزی و … حتی آب به دست شوهر دادن و رختخواب پهن کردن خودداری ورزد، مرد نیز حق ندارد زن را به انجام اینگونه خدمات مجبور سازد و اینگونه موارد شامل ناشزه نمی شود.

نشوز مرد

نشوز مرد با نپرداختن حقوق واجب از قبیل ، نفقه ، همخوابی واجب و مانند آن محقق می‏‌شود. با بروز نشوز از سوی مرد، زن نخست به مطالبه حق خویش می‌‏پردازد و مرد را پند و اندرز می‌‏دهد که حقوق واجب شرعی او را بپردازد تا از مخالفت دست بردارد. در مرحله دوم اگر نصیحت و پند همسر کارساز نباشد زن به حاکم شرع مراجعه و از شوهر خویش شکایت می‏‌کند و حق ندارد با شوهرش قهر کند یا او را کتک بزند.

هنگامی که حاکم شرع از نشوز مرد آگاه شد، او را از کار حرام نهی می‌‏کند و به او دستور می‌‏دهد که وظیفه واجب خود را انجام دهد. اگر امر و نهی حاکم سود نبخشید، او را به آنچه خود صلاح می‏‌داند، تعزیر می‏کند، چنان که می‏‌تواند نفقه زن را از مال شوهرش بپردازد، اگر چه با فروش املاک او باشد.

پیامد‌های نشوز زن

اگر زن از ایفای وظایف زناشویی در برابر همسرش خودداری کند، در مرحله نخست مرد می‌تواند با مراجعه به دادگاه او را ملزم به انجام وظایف قانونی خود نماید از طرف دیگر در صورتی که این اقدام زن بدون عذر موجه باشد حق وی نسبت به نفقه ساقط خواهد شد و نمی‌تواند نفقه خود را مطالبه نماید، اما اگر عدم ایفای وظایف زناشویی به خاطر عذر موجه باشد، حق وی در مورد نفقه ساقط نخواهد شد.

به عنوان مثال یکی از وظایف زن این است که در منزلی که همسرش اختیار نموده است، سکونت کند حال اگر وی محل سکونت مشترک خود با مرد را ترک کند در صورتی که عذر موجه نداشته باشد مرد می‌تواند با مراجعه به دادگاه وی را به بازگشت به منزل ملزم نماید و همچنین زن نیز نسبت به نفقه مدتی که منزل را ترک نموده است هیچ حقی نخواهد داشت، اما اگر به موجب شرط ضمن عقد زن اختیار تعیین مسکن را داشته باشد زن می‌تواند از حضور در منزل شوهر خودداری کند و شوهر را ملزم به حضور در خانه‌ای کند که او تعیین می‌نماید.

لازم به ذکر است که عدم تمکین زن ربطی به مهریه ندارد، زیرا به محض عقد نکاح زن مالک مهریه می‌گردد حال در صورتی که زن از تمکین در برابر شوهر خودداری کند تنها حق او نسبت به نفقه از بین می‌رود و عدم تمکین ربطی به مهریه ندارد.

پیامد‌های نشوز مرد

اگر مرد به وظایف زناشویی خود در برابر همسرش عمل نکند زن می‌تواند به دادگاه مراجعه و او را ملزم به انجام وظایف خود کند از طرف دیگر در صورتی که عدم ایفای این وظایف از سوی مرد به نحوی باشد که زندگی را بر زن سخت و مشقت بار کند، او می‌تواند با استناد به آن از دادگاه درخواست طلاق نماید.

آیا مهریه به زن ناشزه تعلق می گیرد

زن ناشزه زنی است که وظایف شرعی و قانونی خود را بدون دلیل موجه نسبت به همسر ایفا نمی کند و مصداق بارز آن نداشتن تمکین عام یا خاص نسبت به شوهر است. بر طبق قانون به مجرد عقد نکاح زن می تواند تمام مهریه خود را از شوهر در صورت عند المطالبه بودن مطالبه کند و اگر مهریه عند الاستطاعه باشد با اثبات استطاعت مالی زوج می تواند مهریه را از آن طریق دریافت نماید. بنابراین مهریه زن در صورت عدم تمکین همچنان پابرجاست.

” نشوز زن سبب از بین رفتن حق مهریه وی نمی شود.” بر اساس ماده 1082 به محض عقد نکاح مهریه به مالکیت زن در می آید. بنابراین، مرد مکلف به پرداخت آن به همسر خود می شود. لذا عدم تمکین از سوی زن و ناشزه شدن زن سبب نمی شود که وی حق مهریه خود را از دست بدهد.

در واقع زن ناشزه همچنان حق مهریه دارد، منتها چون شرط نفقه، تمکین از سوی زن است، زن ناشزه حق نفقه خود را از دست می دهد.

اجرت المثل زن ناشزه

به موجب مقررات قانونی، زن ناشزه به زنی گفته می شود که از شوهر خود تمکین نمی کند و وظایف زناشویی خود را انجام نمی دهد. به عنوان مثال، در صورتی که زن از تمکین خاص یعنی روابط زناشویی با همسرش خودداری کند یا به محلی غیر از محل سکونت همسر برود، مرتکب عدم تمکین شده است و عنوان زن ناشزه را دارد.

همانگونه که گفته شد، از جمله شرایط تعلق اجرت المثل به زن آن است که زن درخواست طلاق نکرده باشد. به علاوه اینکه طلاق از طرف مرد به علت تخلف زن از وظایف زناشویی یا عدم تمکین یا همان نشوز زن هم نبوده باشد.

بنابراین، اگر زن ناشزه شود، بر اساس قانون “معمولا” به او اجرت المثلی تعلق نخواهد گرفت. البته در این شرایط ممکن است که زن بتواند برای دریافت نحله ( مبلغی است که دادگاه بر طبق شرایطی تعیین می کند که مرد (زوج) باید به زن (زوجه) بپردازد) اقدام کند. به دیگر سخن در صورتی که طلاق به علت تخلف زن از وظایف زناشویی رخ داده باشد، اجرت المثل ایام زوجیت به زن ناشزه تعلق نخواهد گرفت.

آثار نشوز

نفقه زن ناشزه

ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود بنابراین اگر از وظایف زناشویی امتناع نماید مستحق نفقه نخواهد بود.

ازدواج مجدد مرد

در صورت عدم تمکین زن از شوهر خود، مرد می تواند با مراجعه به دادگاه، دعوای عدم تمکین اقامه نماید، در این صورت دادگاه خانواده حکم الزام زن به تمکین صادر می کند. در صورتی که این حکم قطعی بشود و زن در عمل تمکین نکند، در صورتی که مرد تقاضا نماید، دادگاه اجازه ازدواج مجدد مرد را خواهد داد.

محرومیت از حقوق مالی بعد از طلاق

یکی از حقوق مالی زن بعد از طلاق، نصف کردن اموال و دارایی مرد بعد از طلاق است. البته شرط تعلق گرفتن نصف اموال مرد بعد از طلاق این است که طلاق از طرف مرد باشد و به دلیل تخلف زن از وظایف زناشویی خود (نشوز زن) نبوده باشد، به همین دلیل، در صورتی که زن ناشزه شود مستحق نصف اموال و دارایی زوج ندارد. البته نکته مهمی که در این خصوص وجود دارد آن است که نشوز زن سبب محرومیت زن از مهریه نمی شود و کماکان مهریه به زن ناشزه تعلق می گیرد.