تعریف جعاله
جعاله در لغت به معنی مزدی است که در برابر انجام کاری قرار داده میشود. در تعریف قانونی آمده است که: ((جعاله عبارت است از التزام شخصی به اداء اجرت معلوم در مقابل عملی، اعم از این که طرف معین باشد یا غیر معین)). در جعاله ملتزم را جاعل، طرف را عامل و اجرت را جعل می گویند.
اقسام جعاله
جعاله به اعتبار چگونگی ایجاب بر دو قسم است: خاص و عام.
- در جعاله ی خاص، ایجاب برای شخص معین میشود، طرف خطاب تنها یک یا چند نفر خاص است و به همین دلیل نیز پذیرفتن ایجاب از طرف دیگری امکان ندارد.برای مثال، اگر شخص الف به شخص ب بگوید اگر فلان کار را انجام بدهی به تو پاداشی معین میدهم. در اینجا فقط شخص ب مورد خطاب است و اگر کاری که به او گفته شده انجام دهد پاداش را دریافت میکند.
- در جعاله ی عام، آنچه به نظر جاعل اهمیت دارد، رسیدن به نتیجه ی مطلوب است و به همین جهت ایجاب را به طرف عموم میکند و ملتزم میشود که هرکس کار مورد درخواست اورا انجام دهد پاداش معهود را دریافت میکند. برای مثال شخصی در ازای پیدا کردن مدارکش که گم کرده است پاداشی تعیین میکند.دراینجا خطاب به صورت عام است و به شخص خاصی اشاره نمی شود.
در انعقاد جعاله عواملی مطرح است
ایجاب و قبول
در عقد جعاله، ایجاب از طرف جاعل میشود و این ایجاب حاوی التزام به پرداختن پاداش یا عوضی در برابر انجام دادن کار معین است. ایجاب ممکن است خطاب به شخص معین باشد یا به عموم. در موردی که ایجاب برای عموم است، یعنی هدف جاعل رسیدن به نتیجه ی مورد نظر است و شخصیت عامل در نظر او اهمیت ندارد، همیشه با قیود و شروطی همراه است که گاه به طور صریح و گاه دیگر به طور ضمنی از اطلاق ایجاب می کاهد. برای تعیین حدود التزام جاعل، باید به مفاد پیشنهاد او و قیود عرفی آن توجه داشت.
التزام به جعاله
گوینده ی ایجاب وظیفه ای ندارد که پای بند به التزام خود باقی بماند و حتی پس از قبول نیز میتواند از آن رجوع کند، چنانکه در قانون مدنی آمده: ((جعاله تعهدی است جایز و مادامی که عمل به اتمام نرسیده است، هریک از طرفین میتوانند رجوع کنند، ولی اگر جاعل در اثناء عمل رجوع نماید باید اجرت المثل عمل عامل را بدهد)).
در فرضی که جعاله عام است و ایجاب به عموم است و قبول هرکس میتواند آن را به التزام تبدیل کند. بنابراین اگر کسی آن را بپذیرد و رد کند، انصراف او ایجاب را از بین نمی برد زیرا که فردی دیگر از عموم می تواند آن را بپذیرد.
اهلیت دو طرف
در عقد یا ایقاع بودن جعاله اختلاف نظر وجود دارد و به طور خلاصه در اهلیت عامل باید دانست که حمایت از صغیر ممیز و سفیه و حفظ دارایی ایشان نیز ایجاب می کند که در قراردادهای مربوط به کارشان نیز بی سرپرست نمانند و در زمرۀ محجوران قرار گیرند.
در اهلیت جاعل هم هیچ تردیدی نشده است و همه تأیید کرده اند که او باید برای ملتزم شدن اهلیت کامل داشته باشد.
ماهیت حقوقی جعاله
در این که جعاله در زمرۀ عقود است یا در شمار ایقاعات حکم صریحی نه در قانون وجود دارد نه در بین حقوق دانان و فقها. چگونگی انشای مواد گواه بر این است که نویسندگان قانون مدنی نیز در این باره تصمیم قاطعی نگرفته اند و نتوانسته اند به تردیدی که فقهای امامیه داشته اند پایان دهند.
زیرا از سویی، جعاله در شمار عقود معین، مانند مضاربه و ودیعه و اجاره آمده است و از سوی دیگر، در تعریف جعاله از به کار بردن واژه ی عقد احتراز شده و این عمل حقوقی به ((التزام به اداء اجرت معلوم)) تعبیر گشته است.در ماده ی 565 قانون مدنی نیز آمده است که جعاله عقدی است جایز.
در نتیجه ی همین اجمال، نویسندگان حقوق مدنی هم درباره ی عقد یا ایقاع بودن جعاله اختلاف پیدا کرده اند، بعضی از آنان با ملاحظه ی احکام جعاله و آثاری که بر التزام جاعل بار میشود آن را ایقاع شمرده اند و گروه دیگری جعاله را عقد گفته اند.
موضوع جعاله
موضوع التزام در جعاله می تواند مجهول باشد. قانون مدنی در همین نظر می گوید: ((در جعاله، گذشته از عدم لزوم تعیین عامل، ممکن است عمل هم مردد و کیفیات آن نامعلوم باشد)).
این حکم درباره ی اجرت نیز تکرار شده و در قانون مدنی آمده است که: ((در جعاله، معلوم بودن اجرت من جمیع الجهات لازم نیست. بنابراین اگرکسی ملتزم شود که هرکس گمشدۀ اورا پیدا کند حصۀ مشاع معینی از آن مال او خواهد بود، جعاله صحیح است)). جعاله از پیمان هایی است که در آن علم اجمالی به موضوع تعهد کافی است و همین اندازه که عمل و اجرت قابلیت تعیین را داشته باشد قرارداد درست است.
لزوم مشروع بودن در جعاله نیز مطرح است و کاری که به موجب جعاله درخواست میشود باید مشروع و عقلایی باشد.
زمان استحقاق اجرت
عامل وقتی مستحق جعل قرار می گیرد که متعلق جعاله را تسلیم کرده یا انجام داده باشد. بنابراین اگر اجرت عین معین باشد، ازین تاریخ به عامل منتقل می شود و در نتیجه منافع زمان عقد تا تاریخ انجام کار از آن جاعل است نه فاعل.
در تعیین متعلق جعاله و در نتیجه تمیز تاریخ استحقاق جعل، باید به مفاد عرفی پیشنهاد جاعل رجوع کرد. برای مثال، اگر اجرت برای تسلیم مال گمشده یا رساندن و تحویل کالایی به مقصد معین باشد، پیش از تسلیم کالا التزام جاعل تحقق نمی یابد و حقی برای عامل ایجاد نمی شود ولی جایی که نتیجه ی مورد نظر انجام دادن کاری باشد، پایان کار تاریخ استحقاق است، هرچند که مطالبه ی این حق موجود منوط به تسلیم باشد.
مقایسه ی جعاله با اجاره ی اشخاص
در تشخیص عقد اجاره اشخاص و جعاله، گاهی افراد به اشتباه افتاده و قادر به تفکیک این دو نمیشوند که هر دو استفاده از عمل دیگری است و بین آن ها تفاوت هایی وجود دارد :
- در عقد اجاره اشخاص که به صورت مطلق منعقد می شود از زمان انعقاد عقد، اجیر استحقاق مطالبه ی اجرت مقرر را از طرف مقابل پیدا می کند زیرا اجاره عقدی است تملیکی. در صورتی که در جعاله عامل پس از اجرای مفاد عقد جعاله می تواند جعل را مطالبه کند.
- موضوع عقد اجاره باید به نحو تفصیلی معلوم و معین باشد، در حالی که در جعاله معلوم بودن مورد عقد به طور اجمالی هم کفایت می کند.
- اجاره به طور مسلم از عقود است، اما در مورد عقد یا ایقاع بودن جعاله اختلاف نظر وجود دارد.
- عقد اجاره از هر دو طرف لازم است ولی در حالی که جعاله جایز است.
- در اجاره اجیر باید معین باشد، ولی در جعاله عامل می تواند معین یا نامعین باشد.
جعاله ی بانکی
یکی از تسهیلات بانکی که در نظام بانکداری اسلامی به عنوان یک ابزار مورد استفاده قرار میگیرد جعاله است که به موجب آن جاعل یا کارفرما در مقابل انجام عمل معین (طبق قرارداد) ملزم به ادای مبلغی اجرت معلوم میشود.
با استفاده از عقد جعاله در به کارگیری تسهیلات بانکی، برای بانک ها امکان گسترش و توسعه در امور مربوط به تولیدات صنعتی و کشاورزی، بازرگانی و خدماتی با تنظیم قرارداد به عنوان عامل یا عندالاقتضا به عنوان جاعل فراهم میگردد.بنابراین، بانکها قادرند با تنظیم قرارداد جعاله تقاضای مشتریانی را که نمیتوانند نیازشان را از طریق سایر تسهیلات برآورده سازند، مورد اجابت قرار دهند.
در جعاله بانکی معمولا بانک ها در نقش عامل ظاهر می شوند و به انجام خدمات بانکی، سرمایه گذاری مستقیم از طریق شرکت های تابعه و انعقاد جعاله ی ثانویه می پردازند.گشایش اعتبارات اسنادی، صدور ضمانت نامه های بانکی و سرمایه گذاری مستقیم از سوی بانک ها می تواند در قالب جعاله انجام شود.
هر شخص حقیقی یا حقوقی که واجد شرایط اخذ تسهیلات بانکی و همچنین دارای شرایط خاص مربوط به عقد جعاله باشد با رعایت ضوابط مربوط به اعطای تسهیلات می تواند از تسهیلات جعاله استفاده کند. تسهیلات جعاله در دو بخش کلی جعاله برای اجرای طرح های مختلف و جامعه ی ساختمانی احداث (احداث مسکن در املاک فاقد سابقه ثبتی و برای تعمیرات واحد های مسکونی) قابل پرداخت است.
موسسه حقوقی وکیل برتر آماده ارائه خدمات حقوقی و معرفی وکیل به شما بازدیدکنندگان محترم می باشد. از جمله این خدمات می توان به وکیل ملکی ، وکیل مهریه می باشد و از دیگر خدمان موسسه این است که سعی بر این دارد با توجه به اینکه شما کاربران محترم به برخی از صفحات داخلی سایت بر می خورید و ممکن است به صفحات اصلی مثل وکیل پایه یک ، وکیل پایه یک دادگستری ، وکیل دادگستری تهران ، مشاوره حقوقی ، رابطه نامشروع زن ، شماره تلفن وکیل دادگستری که بیشترین بازدید ها را دارند برخورد نکنید ما این لینکها را برای دسترسی آسانتر شما داخل صفحات سایت قرار دادیم